Etik Nedir?

Etik Nedir?

ETİK NEDİR?

Kelime anlamıyla “etik”, Yunanca “ethos” yani "töre" sözcüğünden türemiştir. Etik, Felsefenin ana dallarından biridir. Yanlış ve doğru üzerine bilinç uyandırma amacı güder; halen de tartışılarak gelişen bir daldır. Etik kavramı M.Ö.’ye uzanan, iki bin, iki bin beş yüz yıllık geçmişi olan, bir kavramdır. Etik, davranış, gelenek, âdet, alışkanlık ve karakter gibi anlamlara gelir. Etik, insanlar ve toplum içindir; daha doğrusu insanların ve toplumun iyiliği, huzuru, barışı için gereklidir.

 

Bir ülkede etik değerlerin oluşup kök salmasında birinci derecede etkili etmen eğitimdir. 

İnsanoğlu, varoluşuyla birlikte, "ahlâkilik kaygısını" hep içinde taşımıştır. Neyin iyi, neyin kötü olduğunun cevabını aramıştır. Kendisini "iyi" ve "kötü" olana dair sorgulamalara tabi tutarak, bunların "ne" olduğu sorusunun cevabını aramıştır. "Doğru" ve "iyi"nin "ne" olması gerektiğine dair ortaya konan bilgiler, ilk insan topluluklarına kadar geri götürülebilir. 

 

"İyi"nin "ne" olduğu üzerinde durarak diğer insanlara öncülük eden en önemli kişiler, hiç kuşkusuz, filozoflar ve peygamberlerdir. Bunlardan filozoflar, felsefenin tabiatı gereği "iyi"nin ve “kötü”nün"ne" olduğunu tartışmakla birlikte, somut davranış biçimleri vermekten kaçınmışlardır; peygamberler ise, iyinin ne olduğu üzerinde durarak, insanlara "model davranış biçimleri" sunmuşlardır. 

 

Teknolojinin gelişmesi, sanayileşme, kentleşme, modernleşme gibi süreçler insan hayatını oldukça karmaşık hale getirmiş ve insanların dini sorumluluk ve dini duyguları zayıflamıştır. Buna bağlı olarak "iyi"nin "ne" olduğu sorusunu cevaplandırmak da zorlaştırmıştır. İnsanlık, hayatın değişik alanlarında, bu soruya doğru cevaplar bulabilmek için "etik kodlar"a ihtiyaç duymuştur. Bilim adamları, mühendisler, siyasetçiler, hukukçular, tüccarlar, doktorlar, iş adamları ve meslek odaları yaşadıkları problemleri çözebilmek için kendi değer yargılarına dayalı teamüller oluşturmuşlardır. Ekonomi, ticaret, sanat, bilgi, siyaset, eğitim, tıp gibi hayatın hemen her alanında ahlâka uygun olanın, yani iyi olanın ne olduğu bilinmek istenmiştir; işte, etik, bu düşüncelerle gündeme gelmiştir.

 

Tarihsel süreçte uygulama bakımından ilk sistematik etik uygulamalarının Selçuklu Devleti döneminde rastlanan Ahilik örgütünde görüldüğünü belirtmemiz gerekir. Ahilik, 13. yüzyılda Anadolu'da yaşayan Türklerin, esnaf ve sanatkârlarının birliğini, çalışma ilkeleri ve usullerini oluşturan, çok yönlü bir sosyo-ekonomik kurumudur. Ahilik, tüketiciyi koruyan kurallara sahip, kaliteli mal üretimini amaçlayan bir esnaf örgütü idi. Ahi Örgütüne üye olan esnaf ve sanatkarların uymaları gereken bir dizi ahlak ve iş kuralları vardı; bu kurallara uyulmaması durumunda ağır cezalar öngörülmüştü.

 

Etikle ilgili ilk dikkat çekici düşünce ve tartışmalar Eski Yunan filozofları arasında yaşanmıştır; onlar neyin etik olduğu üzerinde farklı düşünceler oluşturmuşlardır. Ortaçağda Yunanca’dan Arapça’ya yapılan çevirilerle bu tür tartışmalar İslam felsefesinde de görülmüştür. Ancak Müslümanlar konuyu daha çok İslam ahlakı, edep ve kul hakkı çerçevesinde ele almışlar ve bu konuya çok önem vermişlerdir.

 

Feridun ESER